Η χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών στην εργασία έχει απλοποιήσει τη ζωή των εργαζομένων σε πολλούς τομείς, έχει όμως, όπως σε κάθε νέα τεχνολογική ανακάλυψη, επιφέρει καινούρια προβλήματα. Πράγματι, πολλά άτομα αντιμετωπίζουν προβλήματα στη σπονδυλική τους στήλη, τα χέρια και τα μάτια, από τη λανθασμένη θέση του υπολογιστή πάνω στο γραφείο σε συνδυασμό με την πολύωρη καθιστική εργασία. Έρευνες έχουν δείξει ότι η σωστή τοποθέτηση του σώματος μπροστά από τον υπολογιστή προλαμβάνει έως κάποιο βαθμό πολλές μυοσκελετικές παθήσεις.

Η εικόνα αναπαριστά τη θέση που θεωρείται η πιο κατάλληλη για πολύωρη εργασία με τη χρήση υπολογιστή. Συνοπτικά, ο κορμός πρέπει να βρίσκεται σε ορθή γωνία σε σχέση με τα πόδια, οι αγκώνες να υποστηρίζονται στο γραφείο ή στους βραχίονες της καρέκλας, η οθόνη και το πληκτρολόγιο να τοποθετούνται μπροστά από το άτομο, ενώ η απόσταση της οθόνης από το σώμα να είναι περίπου τόση όσο το μήκος του χεριού και η κλίση της να έχει γωνία περίπου 30 μοίρες σε σχέση με το οριζόντιο επίπεδο, γιατί έτσι διευκολύνεται η όραση.

Η επιλογή της σωστής καρέκλας πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα για όλους αφού θεωρείται ο προασπιστής της ξεκούραστης εργασίας και της προστασίας από δυσάρεστες ενοχλήσεις. Η επιλογή της εξαρτάται κυρίως από το είδος της εργασίας στην οποία απασχολείται ο εργαζόμενος. Σε γενικές γραμμές, καλό είναι το κάθισμα να διαθέτει ψηλή πλάτη, με τη μέση να υποστηρίζεται από κάποιο μαξιλάρι το οποίο είτε είναι ενσωματωμένο είτε προστίθεται επιπλέον (πχ. μαξιλαράκι-ρολό McKenzie). Αυτά τα μαξιλάρια έχουν τη δυνατότητα να διατηρούν τη μέση παθητικά σε πιο σωστή θέση για όσο χρόνο χρησιμοποιείται η καρέκλα. Επίσης, κρίνεται απαραίτητο να έχει βραχίονες για να ακουμπούν οι αγκώνες, ιδίως στην περίπτωση που το γραφείο είναι στενό και οθόνη με πληκτρολόγιο χωράνε μετά βίας. Όταν οι αγκώνες δε στηρίζονται, τότε οι μυς που βρίσκονται στα πλάγια του αυχένα (κυρίως οι τραπεζοειδείς, και οι υπερακάνθιοι) αναγκάζονται να συσπαστούν για όσο χρόνο χρειάζεται προκειμένου να κρατήσουν τα χέρια σε αυτή τη θέση. Άμεση συνέπεια είναι οι μυς να «κουράζονται» και το υποδηλώνουν με τους σπασμούς και τον έντονο πόνο ή κάψιμο στην περιοχή κοντά στον αυχένα και τις ωμοπλάτες.

Σε ότι αφορά στη θέση της οθόνης και του πληκτρολογίου σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να βρίσκονται δεξιά ή αριστερά από το σώμα. Σε αυτήν την περίπτωση, το κεφάλι αναγκάζεται να κάνει συχνά στροφές, κάτι που όχι μόνο επιδεινώνει ήδη υπάρχοντα μυοσκελετικά προβλήματα αλλά δημιουργεί και νέα. Σκεφτείτε για παράδειγμα έναν τραπεζικό υπάλληλο: πόσες στροφές κάνει την ημέρα όταν κοιτάζει μια τον πελάτη και μια την οθόνη, η οποία συνήθως βρίσκεται για λόγους οικονομίας χώρου πλάγια και ψηλά σε σχέση με τα μάτια του! Τέτοιες συνθήκες εργασίας μπορεί να οδηγήσουν σε σοβαρές παθολογίες στον αυχένα με συμπτώματα όπως ζαλάδες, πονοκεφάλους και διαταραχές της όρασης.

Οι παραπάνω συμβουλές είναι απλές και βρίσκουν εφαρμογή σε όλες τις εργασίες που περιλαμβάνουν χρήση υπολογιστή και καθιστή θέση και ελπίζω να βελτιώσουν ως ένα βαθμό τις συνθήκες εργασίας των εργαζομένων μπροστά σε υπολογιστές.

Το παραπάνω άρθρο δημοσιεύτηκε στην τοπική εφημερίδα "Πρωινός Λόγος" στις 31-01-2009 και τη συγγραφική επιμέλεια είχε η Δρ. Κωνσταντίνα Χάνου - Τσόγια

Οι περισσότεροι πόνοι στη σπονδυλική στήλη οφείλονται σε μικροτραυματισμούς που προκύπτουν συχνότερα από λανθασμένη άρση ενός φορτίου ή από συνεχή καταπόνηση (πχ μονότονες κινήσεις, λανθασμένες στάσεις). Η McKenzie θεωρείται μία από τις πιο αξιόπιστες και αποτελεσματικές μεθόδους που ασχολούνται με μυοσκελετικά προβλήματα μηχανικής αιτιολογίας, τόσο της σπονδυλικής στήλης όσο και των υπόλοιπων αρθρώσεων. Στόχος της μεθόδου είναι να διαγνώσει αρχικά αν ένα πρόβλημα είναι μηχανικής ή όχι αιτιολογίας και στη συνέχεια να μειώσει ή να καταργήσει τα συμπτώματα του ασθενή.

Ο κύριος σκοπός της μεθόδου, όμως, είναι να δημιουργήσει έναν ασθενή ο οποίος θα λειτουργεί αυτόνομα έχοντας εκπαιδευτεί με τη βοήθεια του φυσικοθεραπευτή να διορθώνει μόνος του το πρόβλημά του και να προλαμβάνει υποτροπές. 

Η μέθοδος έχει επιτυχία σε μεγάλο αριθμό παθήσεων της σπονδυλικής στήλης ακόμη και σε περιπτώσεις που προορίζονταν για χειρουργείο. Η διαδικασία της μηχανικής διάγνωσης και θεραπείας, όπως ονομάζεται διαφορετικά η μέθοδος McKenzie, ξεκινά με μια εκτενή συζήτηση του ασθενή με το θεραπευτή σχετικά με το πρόβλημά του, ενώ ο τελευταίος συμπληρώνει επιμελώς το ιστορικό του σε  μια προσχεδιασμένη φόρμα αξιολόγησης. Η διάγνωση δεν είναι σε καμία περίπτωση ιστική, ο θεραπευτής δηλαδή δεν επιδιώκει να αναγνωρίσει μια επικονδυλίτιδα ή μια κήλη μεσοσπονδύλιου δίσκου. Αντίθετα, γίνεται προσπάθεια κατάταξης ενός μυοσκελετικού προβλήματος σε κάποια από τις παρακάτω 3 κατηγορίες: το σύνδρομο στάσης, το σύνδρομο διαταραχής και το σύνδρομο δυσλειτουργίας. Κάθε μια από αυτές τις κατηγορίες συγκεντρώνει ορισμένα χαρακτηριστικά και με βάση αυτά ο θεραπευτής προβαίνει στην κατάλληλη θεραπεία, η οποία περιλαμβάνει την αυτοθεραπεία του ασθενή και την πρόληψη των υποτροπών μέσω της άσκησης και της εκπαίδευσης.

 Έτσι, ο θεραπευτής παίρνει στοιχεία ως προς την ηλικία, τις καταπονήσεις του ατόμου στην εργασία και στον ελεύθερο χρόνο του και φυσικά ως προς τα συμπτώματά του (ένταση, θέση κτλ). Μέσω της φόρμας εντοπίζονται επίσης θέσεις, στάσεις ή δραστηριότητες που μειώνουν ή αυξάνουν τα συμπτώματα του ασθενή και καταγράφονται οποιεσδήποτε άλλες χρήσιμες πληροφορίες όπως για παράδειγμα αν έχει ακολουθήσει κάποια θεραπεία για το πρόβλημά του και πόσο τον βοήθησε, αν του έχει χορηγηθεί κάποια φαρμακευτική αγωγή κτλ. Αφού ολοκληρωθεί αυτό το στάδιο, ο θεραπευτής περνά στο πρακτικό μέρος, όπου με βάση τις ενδείξεις που έχει από το ιστορικό, ζητά από τον ασθενή να εκτελέσει μια εξατομικευμένη σειρά ασκήσεων είτε από το κρεβάτι είτε όρθιος. Με αυτόν τον τρόπο προσπαθεί να βρει, όπως λέγεται, προτίμηση κινητικής κατεύθυνσης, να εντοπίσει δηλαδή τη θέση ή την κίνηση εκείνη που μειώνει ή καταργεί τα συμπτώματα του ασθενή. Όταν ολοκληρωθεί η αξιολόγηση δίνεται ένα πρωτόκολλο το οποίο πρέπει να ακολουθείται κατά γράμμα στο σπίτι για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα που καθορίζεται από το θεραπευτή. Μέσα στις πρώτες 2-3 συνεδρίες επιβεβαιώνεται, συνήθως, η διάγνωση που έχει τεθεί και το ασκησιολόγιο εμπλουτίζεται ή διαφοροποιείται ανάλογα. Πρέπει να τονιστεί ότι από την πρώτη κιόλας ημέρα, ο ασθενής εκπαιδεύεται στο να έχει σωστή στάση και να αποφεύγει όλους εκείνους τους παράγοντες που επιβαρύνουν την κατάστασή του.

Οι έρευνες γύρω από την επίδραση της μεθόδου στην αποκατάσταση μυοσκελετικών παθήσεων είναι πολυάριθμες με θετικά κυρίως αποτελέσματα, γεγονός που την καθιστά ένα από τα πιο έγκυρα και αξιόπιστα εργαλεία που έχει στα χέρια του ένας σωστά ενημερωμένος φυσικοθεραπευτής. Περισσότερες πληροφορίες ο αναγνώστης μπορεί να βρει στην ιστοσελίδα του Ελληνικού Ινστιτούτου McKenzie: www.mckenziehellas.gr

Το παραπάνω άρθρο δημοσιεύτηκε στην τοπική εφημερίδα "Πρωινός Λόγος" στις 17-09-2009 και τη συγγραφική επιμέλεια είχε η Δρ. Κωνσταντίνα Χάνου - Τσόγια

     Στις μέρες μας, όλο και μεγαλύτερες μάζες πληθυσμού ταλαιπωρούνται από προβλήματα στο αναπνευστικό τους σύστημα, ανεξάρτητα από την ηλικία. Η ατμόσφαιρα συνεχώς επιβαρύνεται από μικροσωματίδια που αιωρούνται στον αέρα και παράγονται όχι μόνο από τα καυσαέρια των αυτοκινήτων, αλλά και από την καύση των ξύλων, που χρησιμοποιείται πια ως κύριο μέσο θέρμανσης στα σπίτια. Τα σωματίδια αυτά, όπως είναι η σκόνη, ο καπνός και η στάχτη, ενοχοποιούνται για αναπνευστικές λοιμώξεις και αναπνευστικά προβλήματα, αφού εισέρχονται με την εισπνοή και, μέσω της αναπνευστικής οδού, περνάνε στους πνεύμονες και δημιουργούν χημικές αντιδράσεις, οι οποίες μπορεί να είναι δηλητηριώδεις ή και θανατηφόρες για τον άνθρωπο. Δυστυχώς δεν είναι εύκολο να προστατευτεί κανείς από αυτά τα αόρατα μικροσωματίδια αφού πολλά από αυτά μπορούν να περάσουν στο εσωτερικό των σπιτιών ακόμη και όταν οι πόρτες και τα παράθυρα είναι κλειστά! Πιο επιρρεπή σε προβλήματα υγείας είναι άτομα με μειωμένο ανοσοποιητικό σύστημα, καρκινοπαθείς, καρδιοπαθείς, μικρά παιδιά και καπνιστές ενώ επιβαρύνεται σοβαρά η υγεία ασθενών που ήδη πάσχουν από χρόνια αναπνευστικά προβλήματα.
     Η φυσικοθεραπεία αποτελεί μια επιστήμη που ασχολείται με αναπνευστικά προβλήματα εδώ και δεκαετίες και η δράση της θεωρείται ευεργετική όχι μόνο γιατί προλαμβάνει λοιμώξεις αλλά γιατί βοηθά τον ασθενή να βελτιώσει την αναπνευστική του λειτουργία, να μάθει να ζει με το πρόβλημά του χωρίς φόβο και πανικό και φυσικά να έχει μια καλύτερη ποιότητα ζωής.  Στα άτομα που μπορεί να επωφεληθούν από την αναπνευστική φυσικοθεραπεία συγκαταλέγονται ασθενείς με χρόνιες αναπνευστικές παθήσεις (πχ. άσθμα, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, κυστική ίνωση), χρόνια κλινήρεις ασθενείς (πχ. μετά από εγκεφαλικό ή άλλη πάθηση που δεν τους επιτρέπει να σηκωθούν από το κρεβάτι), ασθενείς μετά από οποιοδήποτε χειρουργείο, ιδίως του θώρακα, άτομα με οστεοπόρωση ή σοβαρά προβλήματα κύφωσης και σκολίωσης που παρεμποδίζουν τη σωστή αναπνοή και καπνιστές, προκειμένου να διευκολυνθεί η αναπνοή τους και να αποφευχθεί ο κίνδυνος δημιουργίας φλεγμονής και/ή λοίμωξης από τη συγκέντρωση παχύρευστων εκκρίσεων που δεν μπορούν να απομακρυνθούν από τον οργανισμό μέσω του βήχα. 
      Μιλώντας, εν συντομία, για το αναπνευστικό σύστημα του ανθρώπου μπορούμε να πούμε ότι πέρα από τους πνεύμονες που αποτελούν το όργανο της επεξεργασίας του οξυγόνου της ατμόσφαιρας, στην αναπνοή το σημαντικότερο ρόλο παίζουν οι μυς, γιατί αυτοί μετακινούν στην ουσία τα οστά και τους πνεύμονες προκειμένου να εισπνεύσουμε και να εκπνεύσουμε αέρα. Εκεί ακριβώς έγκειται και ο ρόλος της φυσικοθεραπείας, στο γεγονός δηλαδή ότι μπορεί να δράσει σε αυτούς τους μυς και με τη σωστή εκπαίδευση και ενδυνάμωση να καταφέρει ο ασθενής να βελτιώσει την ποιότητα της αναπνευστικής του λειτουργίας. 
      Το διάφραγμα αποτελεί τον κυριότερο μυ της αναπνοής, βρίσκεται κάτω από τους πνεύμονες και όταν συσπάται, τους τραβά προς τα κάτω ώστε να μεγαλώσει ο όγκος τους και να γεμίσουν με οξυγόνο. Αντίθετα, όταν χαλαρώνει, οι πνεύμονες επανέρχονται στην αρχική τους θέση. Εκτός από το διάφραγμα υπάρχουν και άλλοι, μικρότεροι μυς, οι οποίοι με τη σειρά τους βοηθούν στην έκπτυξη του θώρακα, ανεβάζουν δηλαδή τις πλευρές, το στέρνο και την κλείδα, για να μπορέσουν να κινηθούν και να «μεγαλώσουν» οι πνεύμονες με τη βοήθεια του διαφράγματος. 
      Είναι ενδιαφέρον να αναφερθεί ότι, συνήθως, οι άνδρες από τη φύση τους αναπνέουν με τη βοήθεια του διαφράγματος, σε αντίθεση με τις γυναίκες που χρησιμοποιούν περισσότερο τους υπόλοιπους αναπνευστικούς μυς και λιγότερο το διάφραγμα. Αυτή η διαφοροποίηση έχει μια λογική εξήγηση, αν σκεφτεί κανείς ότι το γυναικείο σώμα έχει φτιαχτεί για αναπαραγωγή και άρα πρέπει να αντεπεξέλθει στη μειωμένη δράση του διαφράγματος εξαιτίας μιας κύησης. Παρόλα αυτά, η εκπαίδευση της σωστής αναπνοής, και δη της διαφραγματικής αναπνοής, βοηθά το άτομο είτε αυτό πάσχει από κάποια ασθένεια είτε είναι υγιές, να αντεπεξέλθει χωρίς προβλήματα τόσο σε καθημερινές όσο και σε αθλητικές δραστηριότητες. 
Η εκπαίδευση της διαφραγματικής αναπνοής δεν είναι δύσκολη και μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους. Εν συντομία, ο ασκούμενος μαθαίνει στην αρχή συνειδητά να χρησιμοποιεί το διάφραγμά του, κίνηση η οποία αργότερα εκτελείται μηχανικά. Με αυτόν τον τρόπο, οι πνεύμονες λαμβάνουν περισσότερο οξυγόνο κατά την εισπνοή, το οποίο εκμεταλλεύονται με αποτελεσματικότητα έτσι, ώστε οι ιστοί να «τρέφονται» καλύτερα, να δουλεύουν περισσότερο και να κουράζονται λιγότερο. Πρακτικά, το άτομο μαθαίνει να φουσκώνει την κοιλιά όταν εισπνέει αέρα (με προσοχή όμως γιατί θέλουμε να ενεργοποιήσει το διάφραγμα και όχι τους κοιλιακούς μυς) και να την ξεφουσκώνει όταν εκπνέει, ακολουθώντας ουσιαστικά τη σύσπαση – χαλάρωση του διαφράγματος.
      Σε μια τυπική συνεδρία φυσικοθεραπείας ο ασθενής ξαπλώνει σε διάφορες θέσεις, με τέτοιο τρόπο ώστε να διευκολύνεται η εφαρμογή των τεχνικών σε κάθε πνεύμονα και πιο συγκεκριμένα σε κάθε λοβό. Απαραίτητη προϋπόθεση για την αποτελεσματική χρήση της αναπνευστικής φυσικοθεραπείας είναι η κατανάλωση αρκετής ποσότητας νερού μέχρι και 1 ώρα πριν τη συνεδρία αλλά και μικροποσοτήτων κατά τη διάρκεια της συνεδρίας (μικρές γουλιές), προκειμένου να διευκολυνθεί η απόχρεμψη. Η διάρκεια της συνεδρίας ποικίλει ανάλογα με τη σοβαρότητα της βλάβης, την ποσότητα και τη θέση των εκκρίσεων που υπάρχουν στον κάθε πνεύμονα. Συνήθως, μια αποτελεσματική συνεδρία διαρκεί τουλάχιστον 15 λεπτά και μπορεί να φτάσει έως και τη 1 ώρα σε κάποιες κατηγορίες ασθενών. Οι τεχνικές που χρησιμοποιούνται περιλαμβάνουν: α) ελαφριά «χτυπήματα» σε διάφορα σημεία πάνω στο θώρακα, β) χνώτισμα (μια βίαιη εκπνοή χωρίς να βήξει το άτομο) και γ) βήχα, και έχουν ως σκοπό να διευκολύνουν την αποκόλληση των εκκρίσεων και την απόχρεμψη. Παράλληλα, κάθε ασθενής εκπαιδεύεται στη διαφραγματική αναπνοή, μαθαίνοντας, έτσι, να παράγει μεγαλύτερο έργο, με λιγότερο κόπο.
      Ανάλογα με την πάθηση και την πρόοδο του ασθενή, δίνονται ασκήσεις για την ενδυνάμωση των αναπνευστικών μυών, εκτός του διαφράγματος, οι οποίες, συνήθως, περιλαμβάνουν ασκήσεις των άνω άκρων. Επιπλέον, ο ασθενής εκπαιδεύεται σε αλλαγή συμπεριφοράς σε ότι αφορά στη στάση του απέναντι στο πρόβλημά του. Μια αλλαγή συμπεριφοράς αποτελεί, για παράδειγμα, η διαχείριση του φόβου του σχετικά με την ενασχόλησή του με κάποια φυσική ή και αθλητική δραστηριότητα. Ακριβώς εξαιτίας του φόβου τους, τα άτομα αυτά δε γυμνάζονται δημιουργώντας, έτσι ένα φαύλο κύκλο, στον οποίο το πρόβλημά τους ανακυκλώνεται και δε βελτιώνεται. Ο ρόλος, λοιπόν, του φυσικοθεραπευτή, σε συνεργασία πάντα με την υπόλοιπη ιατρική ομάδα, είναι να μάθει στο άτομο να ζει με το πρόβλημά του και να τον εκπαιδεύσει ώστε να ξεπερνά τις κρίσεις του μέσα από ειδικές θέσεις και στάσεις που διευκολύνουν τη δράση του διαφράγματος. Ένα αναπνευστικό πρόβλημα, συνήθως, δεν αποκαθίσταται, τουλάχιστον πλήρως, όμως η φυσικοθεραπεία σίγουρα μπορεί να βοηθήσει ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος των λοιμώξεων από τη στάση των εκκρίσεων, άρα να αρρωσταίνει λιγότερο συχνά ο ασθενής, να αναπνέει πιο σωστά και να διατηρεί μια καλή ποιότητα ζωής, συμμετέχοντας ενεργά στο κοινωνικό του περιβάλλον. Άλλωστε, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το ανθρώπινο σώμα λειτουργεί όπως ένα αυτοκίνητο: όσο πιο καλοδιατηρημένο το έχει κανείς, τόσο λιγότερες βλάβες προκύπτουν! 

Το παραπάνω άρθρο δημοσιεύτηκε από τον Πανελλήνιο Σύλλογο Φυσικοθεραπευτών (Περιφερειακό Τμήμα Τρικάλων - Καρδίτσας) στην τοπική εφημερίδα "Πρωινός Λόγος" στις 16-02-2013 και τη συγγραφική επιμέλεια είχε η Δρ. Κωνσταντίνα Χάνου - Τσόγια